سدید کاشان

روزنامه ها و روزنامه نگاران کاشانی(2-8)

علی محمد مجیرالدوله شیبانی

(بخش دوم)

بی حاشیه ترین روزنامه نگار عصر قاجار

میرزا حسن خان اعتماد السلطنه روزنامه ی مرآت السفر را در سفر مازندران

 ضمن همراهی با اردوی ناصرالدین شاه به کمک فروغی و مجیرالدوله منتشرساخت.

شرح حال روزنامه نگار علی محمد شیبانی

میرزا علی­محمد شیبانی ملقب به مجیرالدوله در حدود سال 1225(ه.ش) در کاشان به دنیا آمد.وی فرزند "میرزا حسن" معروف به "میرزا آقاشیبانی" از شاخه میرزا مهدی بود. مجیرالدوله برادر ادیب میرزا غیاث الدین"وحیدالملک اول" و "میرزا نصرالله­خان"بود. (7) وی مقدمات تحصیل را در کاشان و سپس در تهران گذرانید. وی ادبیات و منطق و دیگر دانش های زمان را در نزد ملا محمد زمان سوادکوهی آموخت. او در فن ترسل و نامه نگاری، انشا و علم سیاق سرآمد روزگار خود بود و با همین امتیازات توانست به دستگاه محمد حسن خان اعتماد السلطنه فرزند حاجی علی خان حاجب الدوله مقدم مراغه ای وزیر انطباعات قاجار راه یابد. در نقاشی نیز تبحر داشت و این هنر را نزد ابوالحسن خان صنیع الملک فرا گرفت. نستعلیق و شکسته و خط تحریری را بسیار خوش و نغز می نوشت. مجیرالدوله بارها مورد تشویق دستگاه حکومتی قاجار قرار گرفت. نشان های درجه یک شیر و خورشید،حمایل سبز نخستین نشان دولت علیه ایران، نشان درجه سوم و چهارم مجیدی و... از جمله مدال هایی است که از دربار قاجار دریافت کرده است.

افتخارآفرینی این مرد هنرمند سبب شد تا برادرش غیاث الدین ادیب معروف به میرزا آقا، نام فرزند خود را علی محمد بگذارد، فرزند وی همان کسی است که بعدها به نام علی محمد پرورش شهرت یافت و  روزنامه های ثریا و پرورش را منتشر ساخت.

مجیرالدوله دایی محمد غفاری مشهور به کمال الملک است.

وی یک چندمستوفی اوّل دیوان اعلی و دبیر و رئیس اداره ی روزنامجات ایران و نایب کلّ وزارت انطباعات بود و در سمت معاونت «محمدحسن خان اعتمادالسلطنه»فعالیت می کرد.مدیر داخلی روزنامه­هایی بود که زیر نظر «اعتمادالسلطنه» در زمان "ناصرالدین شاه" به چاپ می­رسید؛ مانند روزنامه «ایران»(در سال 1288ه.ق)  (8). سید محمد محیط طباطبایی در صفحه ی 96 تاریخ تحلیلی مطبوعات از مجیر الدوله به عنوان مدیر روزنامه ی اطلاع یاد می کندو می گوید:« میرزا علی محمد خان مجیرالدوله مدیر اطلاع بعد از مشروطه وارد خدمت عدلیه شد».(9).این روزنامه هابه شیوه ی چاپ سنگی منتشر می شد. 

محمد حسن خان اعتمادالسلطنه نویسنده و مورخ دوره ی ناصری درباره ی وی چنین نوشته است:

«میرزا علی محمدخان کاشانی شیبانی در ادبیات کم انباز و در فن ترسل و انشا و سیاق و حساب از اقران ممتاز است و خط تحریر را در شیوه ی اساتید عصر بسیار خوش و نغز می نویسد»(10).

علی محمد شیبانی از توانمندی های خود در فن ترسل و انشا برای رونق روزنامه نگاری بهره جست. محیط طباطبایی در تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، وی را در ردیف روزنامه نگاران و نویسندگان جراید عصر ناصری معرفی کرده است(11).

مجیرالدوله در اواخر عمردر وزارت دادگستری و به قول محیط طباطبایی در عدلیه خدمت می کرد و مدتی نیز رییس استیناف خراسان بود. او در سال 1307 (ه.ش) در تهران در گذشت(12).

لوگوی روزنامه اطلاع به مدیریت مجیرالدوله

تألیفات مجیرالدوله

وی علاوه بر روزنامه نگاری دو اثر دیگر نیز از خود به یادگار گذاشته است:

1 - تاریخ شیبانی : که موضوع آن به معرفی خاندان خود وی باز می گردد.

2 - رساله ی امتناع شرب مسکرات که نشان از تدین و مسلمانی وی دارد.(13) 

- دربخش بعدی  دو روزنامه ی ایران و اطلاع مجیرالدوله معرفی خواهد شد.

منابع و مآخذ این نوشته در نزد مؤلف محفوظ است.