سدید کاشان

روزنامه ها و روزنامه نگاران کاشانی(5)

(بخش دوم)

سید حسن کاشانی آماج بلایا بود!

درباره ی حبل المتین یومیه تهران

در سال 1325هـ.ق. نیز روزنامه‌ی حبل‌المتین ایران که شاخه‌ای از حبل‌المتین کلکته بود، توسط برادرش، سید حسن کاشانی ، در تهران انتشاریافت(15).

مدیر و صاحب امتیاز: سید جلال‌الدین حسینی کاشانی (مؤید الاسلام)

نایب مدیر: میرزا سید حسن کاشانی

دبیر:‌ازشماره 75 تا 247 شیخ یحیی کاشانی (در بقیه شماره‌ها فاقد دبیر)

نوع و روش روزنامه : در سرلوحه آن چنین آمده: « روزنامه یومیه، ملّی، آزاد، سیاسی، خبری ، تجاری، تحلیلی، علمی، ادبی،....مسلک و شیوه ما همان مسلک و منهج روزنامه هفتگی کلکته است. »

محل انتشار: تهران  / ترتیب انتشار: روزانه

مدت انتشار: از دوشنبه 15 ربیع الاول 1325 تا دوشنبه 22 جمادی‌الاول 1326

قطع: 34×20  / زبان: فارسی  /  چاپ: سربی  / صفحات: بین 4 تا 8 صفحه

تعداد شماره های نشر یافته : 328 شماره در سال اول و دوم فعالیت.

کل نسخه ‌های منتشر شده: 13328

قیمت:‌ تک شماره در تهران 100 دینار

اشتراک سالیانه: تهران 40 قران، سایر بلاد داخله 45 قران،‌روسیه و قفقاز 12 منات، سایر ممالک 30 فرانک(16).

گفتنی است مندرجات حبل المتین پس از درج مقاله ی اساسی، عبارت از اخبار داخله و خارجه می باشد به خصوص به علت وابستگی این روزنامه با حبل المتین کلکته اخبار خارجه بیشتر در آن درج شده و علاوه بر آن، مذاکرات مجلس شورای ملی و تلگرافات داخله و خارجه نیز در آن چاپ می شد. این روزنامه در سال دوم تا شماره 54 در26 ماه جمادی الثانی سال 1326 دوام داشت.این ایام مصادف شد با به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی به دستور محمدعلی شاه قاجار که تعطیلی روزنامه و تبعید و فرار میر سید حسن کاشانی را در پی داشت. پس از فتح تهران مجدداً به تهران بازگشت و انتشار آن را از سر گرفت. این روزنامه در طول حیات خود دو بار توقیف شد و دوباره فعالیت خود را از سر گرفت. تا عاقبت در ماه رجب 1327 به طور کلی متوقف گردید(17).

5- حبل المتین رشت

پس از به توپ بسته شدن مجلس در 26 جمادی دوم  1326 ق. جمعی آزادی خواهان از قبیل سید حسن تقی زاده و سید محمد رضا مساوات و ملک المتکلمین و چند تن دیگر، پس از خروج از مجلس به خانه ی عین الدوله می روند ولی در آن جا توقف نمی کنند و به سوی خانه ی سید حسن کاشانی حرکت می کنند زیرا منزل وی در نزدیکی مجلس بوده است. زن و فرزند میر سید حسن از ترس گرفتار شدن به دست قزاق ها، شروع به گریه و شیون می کنند؛ لذا حاضر به توقف نمی شوند و بیرون می آیند و چند تن از آنان بلافاصله به دست قزاق ها اسیر می شوند. خود میر سیدحسن نیز در آب انبار خانه پنهان می شود و همان شب یا فردای آن روز به اتفاق تقی زاده خود را به سفارت انگلیس می رساند. مسلم است که اگر سفارت آنان را راه نمی داد به سرنوشت جهانگیرخان و ملک المتکلمین دچار می شدند. این پناهنده شدن، میرسید حسن را از کشته شدن نجات داد و سرانجام از طرف شاه به اتفاق چهار تن دیگر به قفقاز تبعید شدند. لیکن او پنهانی از باکو و تفلیس به رشت آمد و روزنامه ی حبل المتین رشت را انتشار داد.

روزنامه حبل المتین از 22 صفر سال 1327 تا دهم رجب همان سال به مدت چهارماه در شهر رشت منتشر گردید. میر سید حسن کاشانی سپس همراه مجاهدان مشروطه خواه از رشت و قزوین به سرداری محمد ولی خان سردارسپه وسردارمحیی به تهران حمله کردند و پس از اخراج محمد علی شاه و پایان دادن به استبداد صغیر، روزنامه حبل المتین تهران دوباره دایر و منتشر گردید(18).

مؤلف روزنامه های ایران از آغاز تا سال 1329ق-1289ش نوشته است:

حبل المتین( در ایران) : به وسیله ی سید حسن کاشانی، برادر مؤید الاسلام ، اداره می شد و در تهران و رشت منتشر می گردید، و در هریک از این دو شهر به صورت روزانه به چاپ می رسید.روزنامه ای که در تهران انتشار می یافت از 15 ربیع الاول سال 1325 تا ماه جمادی الثانی سال 1327 دوام داشت و در شهر رشت روزنامه حبل المتین از 22 صفر سال 1327 تا دهم رجب همین سال منتشر گردید (19) .

سرانجام میرسید حسن حسینی کاشانی

میرسید حسن در آخرین دور فعالیت روزنامه حبل المتین موفق شد تنها شش شماره بیرون بیاورد و بعد از آن روزنامه توقیف و برای همیشه تعطیل گردید.

سبب تعطیلی نشریه آن بود که در شماره 6 رجب 1327ق . مقاله ای با عنوان “ اذا فسد العالِم فسد العالَم “ به قلم سیدنورالدین پسر سیداسدالله خرقانی منتشر گردید که عوامل دستگاه احمدشاه قاجار آن را بهانه ای برای سرکوب مشروطه خواهان قرار دادند . در محکمه ای که معاون حضرت و صدرالاشراف و مشاورالملک و شیخ هادی حضور داشتند، سیدحسن حبل المتین را به پرداخت250تومان و سه ماه زندان و23ماه توقیف روزنامه ی«حبل المتین » محکوم کردند.

زمانی که میرزا حسن کاشانی در زندان بود، حسن پیرنیا پسر میرزا نصرالله خان مشیرالدوله (اولین صدراعظم)، به وضع موجود اعتراض کرد و گفت ما هنوز قانونی نداریم که روزنامه نگاران را بدون محاکمه، زندانی می‌کنیم. حسن پیرنیا به نمایندگان مجلس گفت شما مردی را که کلامش قانون خواهی است و علاقه به ایران دارد، چرا زندانی می‌کنید، باید او را آزاد کنید. به این صورت بود که میرزا حسن کاشانی از زندان، آزاد ‌شد، ولیکن خانه نشینی را اختیار کرد و افسرده و بیمار شد و سرانجام از پای درآمد.

روزنامه ی حکمت چاپ مصر این خصوص مقاله ای با عنوان «پاداش خدمات هجده ساله ی حبل المتین » منتشر کرد و احکامی را که به وی تحمیل کردند از نظر قانونی باطل شمرد و گفت: محکومیت او برای گرفتن انتقام ازمقالات آزادیخواهانه ی او پیش و پس از انقلاب مشروطیت بوده است . این حکم ظالمانه در افکار عمومی مردم ایران سوء اثر بخشید و وزیر عدلیه مجبور شد برای نخستین بار به تشکیل محکمه ی تمیز (دیوان عالی کشور) تن در دهد و این دیوان محکومیت سیدحسن را لغو کرد. لیکن سیدحسن حبل المتین پس از آزادی از ترس دستگاه فاسد از اقدامات سیاسی دست برداشت و خانه نشینی گزید تا آنکه درتهران درگذشت . (20)

 منابع و مآخذ این نوشته در نزد مؤلف محفوظ است.

این مبحث همچنان ادامه دارد...