سدید کاشان

کاشان عصر صفوی ، بنا به گزارش های متعدّد سیاحان و مورّخان ، بهشت هنر و معماری بوده است . با روی کارآمدن حکومت صفوی در قرن دهم هجری، اهالی کاشان، شیعیانی مؤمن بودند واز حکومت که مبلّغ آیین تشیّع بود،راضی و خرسند بودند و از آنان به خوبی استقبال کردند. سلاطین شیعه صفوی پس از اینکه اصفهان را به عنوان پایتخت خود برگزیدند ، به کاشان نیز که از مهم ترین کانون های شیعه نشین ایران بود توجه شایانی کردند و ضمن سفرهای متعدد ،اماکن رفاهی و مذهبی بسیاری را در این شهر به یادگار گذاشتند. اهمیت کاشان در این دوره به حدی است که سفرنامه نویسان از این شهر به عنوان پایتخت مذهبی ایران یاد کرده اند.

 اگر چه زلزله ویرانگر سال 982 هـ . ق ضربه سختی به بناهای شهر وارد آورد لیکن در این دوره از تاریخ ، کاشان در شؤون مختلف ترقّی فراوانی کرد. صنعت و هنر بافندگی به اوج ترقی وشکوفایی رسید. بهترین و زیبا ترین انواع پارچه های ابریشمی، کتان، مخمل،و مرغوب ترین قالی های پشم و ابریشم در کارگاه های نساجی  این شهر بافته می شد. چنانکه شاردن سیاح فرانسوی می نویسد: اساس ثروت و حیات مردم کاشان از صنایع نساجی و ابریشم بافی و تهیه قطعات زربفت و نقره بافت تشکیل شده است. عصر صفوی بهترین دوره رونق وآبادانی کاشان بوده است. ده ها اثر تاریخی در شهر و حومه ی آن و ظهور ده ها عالم و فقیه و ادیب و شاعرکاشانی ، همگی نشانگر عصر طلائی کاشان در این دوره می باشد. طبیعی است که در چنین شرایطی که مردم دغدغه ی معیشتی و امنیتی ندارند، حوزه ی شعر و شاعری ، رشد و جهش چشمگیری پیدا می کند. گزارش میرتقی الدین کاشانی ، در تذکره ی معروف خود موسوم به " خلاصه الاشعار و زبده الافکار"، نشانگر چنین اتّفاقی است.وی در این اثر مهم ادبی به معرّفی پنجاه و پنج شاعر معروف کاشان و حومه پرداخته است: محتشم، رفیع الدین حیدر معمّایی، معزّالدین محمّد،امین الدین محمّد، میرزا حسابی، ضیاءالدین محمّد،جلال حکیم، رکن الدین مسعود، ابوطالب ، رفیع الدین حسین، ابوتراب بیگ، قاضی برهان الدین محمد باقر، میر رکن الدین مسعود،میر یعقوبی، جمال الدین محمّد، میر نظام الدین هاشمی، موحدالدین فهمی، میر علی اکبر تشبیهی، شجاع الدین غضنفر، کمال الدین حاتم، مظفرالدین حسرتی، رضایی، فریدالدین شعیب، مولانا وحشتی، افضل دو تاری، مولانا شرف، حیدر ذهنی، مولانا مقصود، مولانا حیاتی، خواجگی عنایت، مولانا سمایی، مولانا شعوری ، مولانا فخری، حسین خصالی، مولانا کسری، مولانا نذری، مولانا شریف، مولانا مردمی، مولانا سروری، مولانا عبدالغفّار، قاضی محمّد عصفور، جلال الدین مسعود، مولانا غضنفر، این 43 نفر شاعرانی هستند که مؤلّف با بسیاری از آنان دیدار و مصاحبه و حشر و نشرداشته است. 12 نفردیگر هم هستند که در زمان مؤلّف روی در نقاب خاک کشیده و از شعرای معروف زمان خود بوده اند: مولانا شجاع ، میر مسعود، همدمی، مشفقی، گلشنی، حیدر طهماسبی، ادهم، نعمتی، نگاهی ، عبدل ساکنی، مولانا رموزی و میر هیبت الله قانعی. مؤلّف خود نیز دستی در شعر و شاعری داشته است. گفتنی است که میر تقی الدین محمّد کاشانی معروف به میرتذکره فرزند شرف الدین علی حسینی کاشانی زاده ی شهر کاشان بود و" ذکری "تخلّص می کرد.رموز شاعری و معلومات ادبی را نزد حسّان العجم محتشم کاشانی  فرا گرفته بود و بنا به درخواست استادش- محتشم -  اشعارش را گرد آوری و مرتّب کرد. در سال 987 سفری به اصفهان داشته  است. در سال 990 به عتبات عالیات رفته است. در سال1010مسافر همدان بوده و با شعرای آن دیار دیدار کرده است. نهایت اینکه مؤلّف تذکره ی عرفات ، درگذشت او را بین سال های 1022-1024 دانسته است. از مندرجات تذکره برمی آید که تا سال 1016 در قید حیات بوده است. کلّ تذکره ی شش جلدی تقی الدین مشتمل بر شرح حال 650 شاعر شهرهای کاشان، اصفهان، قم، ساوه، قزوین، گیلان و مازندران، تبریز و آذربایجان، یزد و کرمان، شیراز و همدان، ری و استرآباد(گرگان)، خراسان و جرفادقان و قصبات و حوالی نزدیک می باشد.