سدید کاشان

تاریخچه نمایش در کاشان - بخش دوم: تئاتر سنتّی

تابستان سال گذشته ، در باره ی تاریخچه ی تئاتر آیینی کاشان ، به تفصیل سخن گفتیم و البته بحث عمده ی آن که تئاتر تعزیه باشد باقی ماند که ان شاء الله در فرصت های مناسبی مثل محرم و صفر بدان خواهیم پرداخت. تابستان سال جاری را به گزارش تئاتر سنتی کاشان اختصاص می دهیم. در ابتدا بازی های نمایشی فولکلوریک را معرفی خواهیم کرد و سپس با گروه های نمایش های شاد معاصر آشنا خواهیم شد و در انتها کلیه ی نمایش نامه های  کمدی اجرا شده از سال 1334به بعد را فهرست وار درج خواهیم کرد.

       -      مطالب مربوط به هنر نمایش بومی کاشان اعم از آن چه که در گذشته تبیین شده است و آن چه که بعد از این می آید، دارای سند و مدرک متقن و مطمئن است و برای تدوین این تاریخ ، در سال های 1375و 1376 با استفاده از بایگانی و آرشیو هنری اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان، بیش از یکهزار فیش تحقیقی، فراهم آمده است ، علاوه بر آن نگارنده خود نیزبه سبب چهار سال فعالیت در  گروه تئاترآزاده اداره ی فرهنگ وهنر کاشان در دوره ی پیش از انقلاب ، از یادداشت هایی که در آن روزگار رقم خورده است و نیز از آرشیو شخصی که شامل مجموعه ی نمایش نامه های اجرا شده وآفیش ها و بروشورها و عکس های تئاتری، مستنداتی  را فراهم آورده است که مطالعه ی این سلسله مقالات و خاطرات را قابل اطمینان می سازد. اما بنا به دلایلی از جمله اینکه ویژگی وبلاگ نویسی مختصر و مفید بودن آن است ، حتی المقدور از ذکر منابع و مراجع این پژوهش خودداری می کنیم.

تاریخچه هنر نمایش در کاشان 

بخش دوم :تئاتر سنتّی:

الف- نمایش های شادی آور مجالس زنانه:

مقدمه: ازدواج وتشکیل خانواده در اسلام از جایگاه رفیعی برخوردار است. زیرا علاوه بر بقای نسل و تأمین نیاز طبیعی انسان ها، نقش مهمی در بهبود وضع و نظم زندگی اجتماعی و سلامت و ماندگاری آن دارد و نیز میزان کار و تلاش عمومی و سازندگی و پیشرفت یک کشور را ارتقا می بخشد. آشکار ساختن پیوند زنا شویی به منظور اعلام رسمی تشکیل یک خانواده ی جدید و ورود جدّی به عرصه های حیات اجتماعی ، امری ضروری است.زیرا زوجین را از اتهام رابطه ی نامشروع و غیر قانونی مبرّا می سازد. شادی کردن و سور دادن لازمه ی این پیوند مبارک و مقدس است. همچنان که پیامبر گرامی اسلام در مراسم عروسی نور، در ازدواج امیرالمؤمنین علی مرتضی با حضرت صدیقه کبری علیهم السلام به زنان مؤمن اشاره کردند تا در مجلس زنانه دف و داریه بنوازند.

نمایش های شادی آور در جشن های عقد و عروسی با همین انگیزه پدیدآمده است. هنگامی که زن ها به مناسبت مهمانی یا جشنی در جایی جمع می شدند، چند تای آن ها که در لودگی و تقلیدو شیرین ز بانی از دیگران چیره دست تر و شناخته تر بودند ...داستان های عامیانه ای را که برخی ساخته ی خودشان بود...بازی می کردند.همه ی بازیگران و تماشاگران این نمایش ها زنان و بچه ها بودند و به همین دلیل موضوع نمایش ها هم مربوط به زنان بود.اگر اتّفاقاً در نمایشی مرد وجود داشت، نقش او را هم یک زن بازی می کرد.یک طرف بزرگ ترین تالار یا هشتی خانه جای بازی بوده است و طرف دیگرش جای تماشا کن ها که بر زمین می نشستند. صحنه آرایی و زمینه ی نقشی و عناصر تعیین کننده ی دیگر وجود نداشت، امّا بزک و لباس اهمیتی داشت. مردها را نزدیک به واقعیت می ساختند...در مسخره نشان دادن اشخاص بازی - خصوصاً مردها - از وسایل منزل مانند سیخ و سه پایه و جارو و آتش گردان و تله ی موش و غیره استفاده می شد که همه ی این ها را به شخص مورد نظر می آویختند...تعداد این تقلیدهای زنانه معلوم نیست و همچنین معلوم نیست که مبتکر یک یک آن ها که بوده است و حتی نامی از بازیگران غیر حرفه ای این نمایش ها نمانده است...( بهرام بیضایی ، نمایش در ایران ،صص 201 و 202). نام شش نمایش خاله رو رو ، خاله فاطمه(خاله ستاره)،آبجی گلبهار، بشکن بشکنه، کیه کیه در می زنه، عمو سبزی فروش در میان اسناد مرکز فرهنگ مردم صدا و سیما به چشم می خورد که به نام مردم کاشان ثبت گردیده است. که به مرور به معرّفی یک یک آن ها خواهیم پرداخت.