سدید کاشان

نقد ادبی منتشر نشده

از استاد مشفق کاشانی

مرحوم مشفق سه جلد کتاب موسوم به خلوت انس دارد که در آن اشعار اخوانیه خود و دوستانش را گردآوری کرده است. اکنون جا دارد که نامه ها ی عالمانه ی وی نیز جمع آوری و  به دست چاپ و نشر سپرده شود.

استاد در یکی از نامه هایش به مرحوم مصطفی فیضی رئیس انجمن ادبی صبای کاشان نوشته است:

ادامه مطلب...

عباس ترین، مشفقِ شعر انقلاب درگذشت

تیتر خبر این بود:استاد عباس کی منش مشهور به مشفق کاشانی از شاعران برجسته کشورمان براثر عارضه قلبی در شامگاه یکشنبه 28دی ماه 1393 در سن 89 سالگی درگذشت!

حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی درگذشت شاعر برجسته آقای مشفق کاشانی را تسلیت گفتند.  

متن پیام رهبر انقلاب به این شرح است:

ادامه مطلب...

 شرح حال نسیم شمال شاعر طنز پردازعصر مشروطیّت

سیّد اشرف الدین حسینی فرزند سیّد احمد قزوینی ، از شاعران و روزنامه نویسان صدر مشروطیّت است. وی به سال 1288 ه.ق. بنا به گفته خودش در شهر قزوین تولّد یافت.

بنده در قزوین به دنیا آمدم/چندی از بهر تماشا آمدم
آمدم از غیب مطلق ناگهان / چند روزی سوی گلگشت جهان

در شش ماهگی پدرش را از دست داد. در چنین شرایطی مال و ثروت خانوادگی اش نیز به غصب و یغما رفت و فقر و تنگدستی گریبان خانواده را گرفت. مادر از کودکی او را به مکتب سپرد و هم خود بسیاری از مقدّمات آموزشی را به او یاد داد.­درسال 1300 برای ادامه­ی تحصیل روانه­ عتبات شد و مدت پنج سال در کربلا و نجف زندگی کرد؛ سپس به ایران بازگشت و چهارسال بعد در بیست و دو سالگی راهی تبریز شد. در آنجا با پیر وارسته­و­ روشن ضمیری­آشنا­شد­و­علوم متداول زمان را نزد او آموخت. حدود پنج سال در تبریز بود سپس روانه رشت گردید. وی در ترجیع بندی حماسی، خود را­چنین معرّفی می کند:

کتاب مستطاب­«مطلع الانوار» را خواندم
­«اصول کافی» و­«تهذیب» و­« استبصار» را خواندم/
« قوانین» و­« مکاسب» « تحفه الابرار» را خواندم
نه از مشکل نه از آسان نه از توفیر­می ترسم/
نه از­کشتن نه از بستن نه از زنجیرمی ترسم .
زنسل پاک یاسینم، بود قرآن کتاب من
ز حق دارای تحسینم، همین فصل الخطاب من/
سخنور اشرف الّدینم، فلک زیر رکاب من
نه از برق و نه از ظلمت، نه از تستیر می ترسم/
نه از کشتن نه از بستن نه از زنجیر می ترسم.
تو پنداری که افتاده به عقل من خلل هی هی
تو پنداری که می ترسم ز دزدان دغل هی هی/
من این تصویر دنیا را بگیرم در بغل هی هی
نه از عکس و نه از صورت نه از تصویر می ترسم/
نه از کشتن نه از بستن نه از زنجیر می ترسم.(ج1صص133و134).

در سال 1324ه.ق. همزمان با امضای فرمان مشروطیت ، فعالیت های مطبوعاتی خود رادر رشت آغازکرد. روزنامه‌ای ادبی و فکاهی به نام« نسیم شمال» را انتشار داد که مورد علاقه ی فراوان مردم گیلان قرار گرفت. نسیم شمال­ «هفته نامه» بود ولی در آن روزگار، به هر نشریه و مطبوعه ای که در شکل و اندازه­ی روزنامه چاپ می شد، روزنامه می گفتند. اشرف الدّین­ بیشتر در قالب های شعری و به زبان طنز،استبداد و ظلم حکمروایان قاجاری را مورد حمله قرار می داد و رنج های عامّه را برجسته می ساخت. در سال 1326 که لیاخوف به دستور محمدعلی شاه، مجلس را بمباران کرد و بساط روزنامه ها و انجمن ها برچیده شد، نسیم شمال نیز متوقّف گشت و در سال 1327 پس از فتح تهران دوباره انتشار یافت.پس از برقراری مجدّدمشروطه،درسال 1333 هجری قمری به تهران آمد و انتشار روزنامه­ی نسیم شمال را در مرکز کشور پی گرفت که مورد استقبال عموم مردم قرار گرفت و به شهرت و آوازه فراوانی دست یافت. سعید نفیسی در مورد وی چنین نوشته است:

« من کودک یازده ساله بودم که اشعار او را به ذهن سپردم. در آن گیرودار و گیراگیر اختلاف مشروطه خواهان و مستبدان به میدان آمد و اشعار­معروفی در نکوهش زشت کاری های محمد علی شاه و امیر بهادر و اعوان و انصار ایشان گفت که دهان به دهان می گشت. در این حوادث هیچ کس مؤثرتر از او نبود. من هروقت که عکس و شرح حال سران مشروطه را این سوی و آن سوی می بینم و نامی از نمی شنوم و اثری از وی نمی بینم، راستی در برابر این حق ناشناسی کسانی که از خوان نعمت بی دریغ او بهره ها برده و مال ها انباشته و به مقام ها رسیده اند رنج می برم. یقین داشته باشید که اجر او در آزادی ایران کمتر از ستّارخان ،پهلوان بزرگ، نبود. حتی این مرد شریف بزرگوار در قزوین تفنگ برداشته، با مجاهدان دسته­ی محمد ولی خان تنکابنی سپهدار اعظم(سپهسالار اعظم) در فتح تهران جانبازی کرده بود.»

 نفیسی در جای دیگری می گوید: هفته ای نشد که این روزنامه ولوله ای در تهران نیندازد. دولت ها مکرر از دست او به ستوه آمدند. با این سید جلُنبر آسمان جل وارسته ی بی اعتنا به همه کس و به همه چیز چه بکنند؟ به چه دردشان می خورد او را جلب کنند؟ مگردر زندان آرام می نشست؟ حافظه ی عجیبی داشت که هرچه می سرود بدون یادداشت از بر می خواند. در این صورت محتاج به کاغذ و قلم و مرکب و مداد هم نبود و سینه ی او خود لوح محفوظ بود.

سید اشرف الدین در ضلع شرقی مدرسه ی صدر در جلو خانِ مسجد شاه، حجره ای تنگ و تاریک داشت. اثاثه­ی محقر­و­پاکیزه­ای از فروش روزنامه اش تدارک کرده بود. زمستان ها کرسی­کوچک یک نفری پاکیزه­ای می گذاشت. روی آن جاجیمی سبز و سرخ می کشید. در­گوشه ی حجره یک منقل فرنگی داشت و در کماجدان کوچکی برای خود و گاهی برای ما ناهار و شام می پخت.

بزرگی او در این جاست که با این همه نفوذی که در­مردم داشت، هرگز در صدد برنیامد از آن سودی مادی ببرد، نه هرگز در موقع انتخابات از کسی رأی می­خواست، نه به خانه­ی صاحب مسندی و خداوند زر و زوری رفت، و نه هرگز آدم ماجراجویی را به همان حجره­ی تنگ و تاریک راه داد.» (ر.ک.مقدّه دیوان).گفتنی است که اشرف الدین مردی شیعه مذهب و بسیار دیندار بود. ارادتی خاص به ائمّه­ی اطهار و اهل بیت گرامی پیامبر علیهم السّلام داشت­. آزادگی و آزاداندیشی وی عجیب بود. مردی مهربان و خوشرو و مؤدّب­و­فروتن وگوشه گیر بود. به مهمانی کسی نمی رفت و بسیار آهسته حرف می زد. اعتنا به مال دنیا نداشت و آنچه کرد و گفت برای مردم خرده پا بود.

سیّد اشرف الدّین حسینی سرانجام در سال 1313 هجری شمسی در نهایت تنگدستی و پریشانی در گذشت. اشعار او اغلب در نسخه های نسیم شمال چاپ و جداگانه نیز به نام نسیم شمال و باغ بهشت در دو جلد چاپ شده است . مجموعه اشعار او مشتمل بر بیست هزار بیت است.

 آثار دیگراو عبارتنداز:. 1) گلزار ادبی شامل سی و سه داستان از زبان حیوانات است که سید آن ها را برای کودکان نوجوانان به نظم درآورده است. 2) عزیز و غزال، در شرح عشق نافرجام دو دلداده به همین نام که سید داستان آن ها را به نظم درآورده است. 3) منظومه ی اشرفی که سید در شماره ی 13، سال 1333 هجری قمری، در روزنامه ی نسیم شمال وعده ی چاپ و پخش آن راداده بود؛ اما اثری از آن به دست نیامده است.

جایگاه ازدواج در اشعار نسیم شمال

سیّد اشرف الدّین حسینی از شاعران مردمی عصر مشروطیّت است. او در زمره­ی نخستین شاعرانی است که به زبان مردم و از زبان توده­ی مردم محروم شعر سرود و مقاله نوشت. وی هر هفته هنگامی که اشعار فکاهی و انتقادی خود را از چاپ بیرون می آورد­، روزنامه فروشان دوره گرد راه می افتادند و جار می­کشیدند و مردم کوچه و بازار را خبر­می­کردند. زن و مرد و پیر و جوان و باسواد و بی سواد هجوم می­آوردند و روزنامه را دست به دست می­گرداندند و می­خواندند.در قهوه خانه ها،در سرگذرها و در جاهایی­که مردم گرد­می­آمدند، باسوادها برای بی سوادها می­خواندند و مردم حلقه می زدند و روی خاک می نشستند و گوش می دادند. نام این روزنامه به اندازه­ای بر سرزبان ها بود که همه جا سیّداشرف الدین را آقای «نسیم شمال» صدا می زدند.

موضوعات متعدّد و متنوّعی در اشعار وی تبلور یافته است که موضوع ازدواج و توجّه ویژه به جایگاه زن در زندگی مشترک خانوادگی و رسیدگی به تعلیم و تربیت دختران، از برجستگی ویژه ای برخوردار است. سید اشرف الدین از طرفداران حقوق زنان است و آنان را همانند مردان ارزشمند می داند. در اشعار وی به دختران و زنان سفارش علم آموزی و همچنین حفظ­حجاب شده، تعدد زوجات منع شده و­خانه نشینی و بی سوادی زن نفی گردیده است:

زن بود واجب برای زندگی/ روشن از زن شدسرای زندگی/ حق نهاد از وی بنای زندگی/
هست دندان، آسیای زندگی/ لذّت دنیا زن و دندان بود....
چون خدا تأسیس این دنیا نمود/ آشکارا آدم و حوّا نمود/ خلق را از بهر زن، شیدا نمود/
 هرکه جفت خویش را پیدا نمود/ لذّت دنیا زن و دندان بود./
 می شود زن باعث طول حیات/ زن بود شیرین تر از قند و نبات/ درکلام الله خدا از معجزات/
 کرد تعریف از نساء مؤمنات/ لذّت دنیا زن و دندان بود..../
 زن تو را در خانه یاری می کند/ زن برایت خانه داری می کند/ گرنیایی بی قراری می کند/
گر بمیری آه و زاری می کند/ لذّت دنیا زن و دندان بود..../
زن نمی گیری مگر دیوانه ای؟/ گر نگیری زن ز دین بیگانه ای/ زن بلا باشد به هر کاشانه ای/
بی بلا هرگز نباشد خانه ای/ لذّت دنیا زن و دندان بود....( ج1صص259 و 260) .

در شعر دیگری زن را چنین می ستاید :

زندگانی تمام بسته به زن             مهربانی، تمام بسته به زن
آنکه الواط را شود مانع            از حلال و حرام بسته به زن ...

از قول حضرت ختمی مرتبت(ص) زن را این گونه موردتکریم قرار می دهد:

این زنان، خوش بوی چون ریحانه اند/ این زنان شمع و چراغ خانه اند/
 مرد و زن از مؤمنین و مؤمنات/هردو ظاهر گشته اند از نور ذات.../
زن اگر موجود درعالم نبود/ در زمانه یک نفرآدم نبود/
دختران را دوست دارید از وفا/ صدمه ای وارد نیارید از جفا/
 هرکه از خود دختری را شاد کرد/ خانه ی خود در بهشت آباد کرد.../
من ز دنیا دوست می دارم سه چیز:/ عطر و تسبیح و زنان باتمیز/
 هست جنّت زیر پای مادران/ جان فرزندان فدای مادران.../ (ج1 صص279 و280).

از جمله طنزهای زیبای سید اشرف الدین درباره­ی مردانی است که با داشتن زن و فرزند و سن زیاد باز هم در فکر تجدید فراشند. سید اشرف، با ارزشی که برای نسوان قائل است از چنین مردانی که زنان را برای سوءاستفاده­ی خود می خواهند بیزار است و همواره آنان را به بادتمسخرمی گیرد و داشتن بیش از یک زن را برای کسانی که قادر به رعایت عدالت نیستند،خلاف جوانمردی می داند و به طعن و طنز بلاهایی را که چند زن داشتن سر­آدم می آورد ذکر می کند:

دو زن در خانه آوردن خلاف است / زنان را از خود آزردن خلاف است / ­
ز زن ها توسری خوردن خلاف است / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است/
زنان چون میوه ی باغ بهشتند / همه پاکیزه و نیکو سرشتند /
 ولی بسته به بخت و سرنوشتند / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است/
ببر یک زن تو در فصل جوانی / دو زن باشد بلای ناگهانی /
به یک زن کن قناعت تا توانی / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است./
بلی در عهد سابق بی بهانه / دو زن می برد هر مردی به خانه /
ولی امروز این عهد و زمانه / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است/
شنیدستم به عهد شاه عبّاس / سیاهی بود نامش حاجی الماس /
سه زن بگرفت شد نصف سرش طاس / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است/
زن اوّل به تو حرمت گذارد / زن دوّم دمار از تو برآرد /
زن سوّم به خاکت می سپارد / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است/
زن اوّل به پایت جان فشاند/ زن دوّم تو را هرجا کشاند /
                               زن سوّم به قبرت می تپاند / ز یک زن بیشتر بردن خلاف است/ ( ج اوّل ، صص267-268 )

شعر طنز «مصلحت» به موضوع ازدواج های مکرّر مردانی می پردازد که به خاطر مال و منال فراوان، با وجود کهولت سن، عید به عیددختر نُه ساله ای را به عقد خود در می آورند و به جز عیّاشی و فرار از مسؤولیّت های اجتماعی به چیز دیگری نمی اندیشند. مشهدی حسن یکی از همین قماش جماعت است که از شاعر می پرسد :

شب عید است ای ملاّ ندانم / زر از مخزن بگیرم یا نگیرم؟/ بودعمر­من از هفتاد افزون / بفرما زن بگیرم یا نگیرم/ مرا باشد زن پیری به خانه / به ریشم می زند هر صبح شانه / ولی می گیرد از بهرم بهانه/ نخ و سوزن بگیرم یا نگیرم/ بدیدم دختری چون دسته­ی گل/ ربود از قلب من صبر و تحمّل/ دلم پر می زند مانندبلبل / بگو ارزن بگیرم یا نگیرم؟ شاعر در پاسخ او می گوید:

ای بارک الله به تو با اعتقاد / مؤمن خوش نیّت نیکو نهاد / خوب خیالی به سرت اوفتاد /
دختر پاکیزه به صد فن بگیر / مشهدی حسن زود برو زن بگیر.../
فال تو خوب آمده دنباله کن / رو به سوی خانه ی دلاّله کن /فکر یکی دختر نُه ساله کن /
گر تو نمی خواهی واسه من بگیر! / مشهدی حسن زود برو زن بگیر...
چار پسر داری همه قُلچُماق / زود بده مادرشان را طلاق / فکر سه زن کن ز ره اشتیاق /
     شب به کَفَت مشعل روشن بگیر/ مشهدی حسن زود برو زن بگیر.../     ( ج1 صص32 و 33) .

در شعر دیگری زن از دست هوس بازی های شوهر خود شکایت می کند و می گوید:

شوهر من گوهر من زن می خواد / پیــــر شده شانه و سوزن می خواد /
 مرغ شده دانه و ارزن می خواد / دو زن داره بازم دلش زن می خواد/ ...
تازه شنیدم که به گوشه کنار / دختر نُه ساله شده خواستگار /
تا بمکد از لبش آب انار/ دو زن داره بازم دلش زن می خواد /
 هیچ نمی دونه که مشروطه چیست/ یا که جوانمرد وطن خواه کیست /
مرشد مشهور به حاجی زکی است / دو زن داره بازم دلش زن می خواد / ...
پیری ربوده ز سرش خواب را / با کارد و چنگال می خورد آب را /
 مسخره کرده همه طلاّب را / دو زن داره بازم دلش زن می خواد/
 شعر و غزل می خونه شب تا سحر/ قرص کمر می خوره با نیشکر/
                           بلکه بگیرد صنمی را به بر / دو زن داره بازم دلش زن می خواد... (ج1صص64 و 65).

اشرف الدّین از هر موقعیّتی استفاده می کند و مستقیم و غیر مستقیم به چند زنه ها می تازد:

بر دل عاشقان­خود تیر­مزن مزن مزن/­حال که تیر­می زنی­دیر مزن مزن مزن/ طعنه به شیخ و مرشد و پیر مزن مزن مزن/ پیش عروس تازه ات نام مبر ز سوگلی/ حال که می روی برو دِه برو که رفتی بامبولی...( ج1ص134).

نسیم شمال، در طنزی مخمّس ، تاجر هوسرانی را این گونه مفتضح می کند:

صیغه و عقدی گرفتم پنج زن/ شد به من مازندران بیت الحزن/ تاجرم من نیستم راهزن/
خصم دزدان جهانم ای خانم/ من رفیق مهربانم ای خانم.../
هین بیا خانم سوی شمران رویم/ از برای عیش چون مستان رویم/ خوشتر آن باشد که از تهران رویم/
 باد قربان تو جانم ای خانم/ من رفیق مهربانم ای خانم...
 گر بخواهی می تراشم ریش را/ می نمایم چون فرنگی خویش را/ صبح گردش می کنم تجریش را/
 عصر در قلهک روانم ای خانم/ من رفیق مهربانم ای خانم...(ج1صص 274-276).

در جای دیگری با عنوان گفتگوی پدر بی ادب با پسر بی ادب خود می گوید:

تو هم گر مروّت نداری به من چه / به یزدان اطاعت نداری به من چه / به یک زن قناعت نداری به من چه / اگر هیچ غیرت نداری به من چه؟...( ج1،ص22).

او معتقد است خانه با یک زن بهتر اداره می شود و صلح و صفا در آن بیشتر است و شکستن این حریم موجب بدبختی و بی آبرویی است. در شعر دو زنه، داستان مردی را تعریف می کند که یکی از زن ها در خواب،سبیلش را قیچی می کند و زن دیگر ریش او را می تراشد. در پایان زبان حال او را این گونه بیان می دارد:

حال بی ریش و بی سبیلم من/ از خجالت ببین ذلیلم من/گشت معلوم بر من مضطر/ که دو زن شد حرام در دفتر/ هست آسوده یک زن و یک مرد/ مرد در عمر خود نبیند درد/ زن یکی و خدا یکی گفتند/ آن کسانی که با شعف خفتند/از دو زن غیر وحشت و جنجال/ هیچ نماند برای مرد مجال/ آخر کار همچو پروانه/ می شود مستمند و دیوانه.(ج2صص38 و 39).

نسیم شمال ترجیع بندی داردکه­درقالب مخمّس سروده شده است، او پیری هوسران را چنین نصیحت می کند:

تا کی به خوابی، ای پیرگمراه/ برخیز از جا، وقت سحرگاه/ با چشم گریان، رو کن به درگاه/
 هرلحظه برگو، با ناله و آه/ التّوبه توبه، استغفرالله...
از پیری تو، دل ها غمین است/ شش زن گرفتی، این هفتمین است/جای تو آخر، زیر زمین است/
آذوقه بردار، از بهر این راه/ التّوبه توبه، استغفرالله...
خواهی که دلبر، آید به پابوس/ بر ریش سرخت، هردم زند بوس/ می خور « نوامیک»، با اسطوخودّوس/
 شاید فزاید، بر قوّت باه/ التّوبه توبه، استغفرالله...
درفصل پیری، ای مرد حاجی/ باید دو زن خواست، چون نان ساجی/ دست حنایی، ریش دو خاجی/
بر همچو ریشی، صد بارک الله/ التّوبه توبه، استغفرالله. ( ج1 صص149 و150) .

پیر دولتمندی­ به داشته های دنیایی از جمله به همسران متعدّد خود می نازد ، اشرف الدّین در قالب مستزاد، این چنین به او می تازد:

گرچه من پیرم و خم گشته ز پیری کمرم / از جهان بی خبرم.
 چار زن دارم و در فکر عیال دگرم/ از جهان بی خبرم.
چار زن دارم و ده صیغه مرا هست به بر/ بهتر از قرص قمر.
 من شب و روز در این شهر قرین با قمرم/ از جهان بی خبرم.
صورتم زرد و دهانم کج و چشمم چپکی است/ همدمم دم دمکی است....

در پایان نیز از قول او ، چنین می گوید:

هر زنی را که بینم به سر راهگذر/ می کنم خوب نظر.
تا قیامت نرود صورت خوب از نظرم/ از جهان بی خبرم.
کار من عیش و نشاط است و شراب است و قمار/ با دف و تنبک و تار.
خصم جان فقرا، دشمن هر رنجبرم/ از جهان بی خبرم/ خاک عالم به سرم.( ج1 صص156 و 158)

یکی دیگر از رنج های نسیم شمال آن است که فقروفلاکت دامن جامعه را گرفته است و جوانان آماده­ی ازدواج آه دربساط ندارند تا با آن ناله کنند.از زبان جوانی عاشق ، خطاب به مادر خود، چنین می گوید:

ننه جون بی رخ معشوقه چه طو[­ر­] تاب بیارم/ از کجا چادر و روبنده و قلاّب بیارم/
 از کجا وسمه و سرخاب و سفیداب بیارم/ عاشقم پول ندارم، کوزه بده آب بیارم.
برده عقل از سر من حورلقا دخترکی/ دختر عالمه و فاضله خوش ، منظرکی/
شده ام عاشق و در کیسه ندارم زَرَکی/ عاشقم پول ندارم، کوزه بده آب بیارم...
می کند حلِّ مسایل به قوانین حساب/ می دهد مسأله ها را همه فی الفور جواب/
 کس چنین دختر باهوش ندیده است به خواب/ عاشقم پول ندارم، کوزه بده آب بیارم.
درلغت های فرانسه بود استاد و زرنگ/ مثل این است که تحصیل نموده به فرنگ/
می شود عارضش از فرط حیا رنگ به رنگ/ عاشقم پول ندارم، کوزه بده آب بیارم.
خیزد ازجای به هنگام سحر وقت نماز/ پس تلاوت کندآیات به آهنگ حجاز/
کند از صوت ملیحش همه دل ها پرواز/ عاشقم پول ندارم، کوزه بده آب بیارم...
ننه جون گرچه فُکُل بسته و مقبولم من/ لیک از فقر و فلاکت بتر از غولم من/
                         خاک عالم به سرم عاشق بی پولم من/ عاشقم پول ندارم، کوزه بده آب بیارم. (ج1صص83و84).

از جمله ویژگی های شعر نسیم آن است که در اوج ناراحتی و عصبانیت از رفتار ناعادلانه­ی بیگانگان و غفلت نیروهای خودی، با زبان طنز به موضوع ازدواج می پردازد و می گوید:

باید که قامت ما،گردد زغصّه چنبر/ باید که ما بسوزیم،هیزم به جای عنبر/ من از کجا و وصلت، با دختر سیمین بر/ آخوند ملاّ قنبر، می گفت بالای منبر/ این سرنوشت مارا ،دست قضا نوشته/ با خطِّ سبز و قرمز، ملاّ رضا نوشته/ از دیگران عروسی، ا ز ما عزا نوشته. (ج1ص92).

در شعر­ی با عنوان « خیالات شب های دراز زمستان» می گوید:

شبی در خواب دیدم محرمانه/ عروس تازه آوردم به خانه/ بریدم رخت دامادی شبانه/ چنین می گفت رقّاص زنانه/ شتر در خواب بیند پنبه دانه/ گهی لُپ لُپ خورد گه دانه دانه...( ج1ص108).

برای رهایی از چنین وضعیّت دشواری ، مخاطب خود را دعوت می کند تا به جای غم و غصّه و خودخوری ، با زبان طنز و مسخرگی، به خواسته های خود برسد :
خواهی تو اگر در همه جا راه دهندت/ ترفیع مقام و لقب و جاه دهندت/ زیبا صنمی خوب تر از ماه دهندت/
خواهی که زرو سیم شبانگاه دهندت/ رو مسخرگی پیشه کن و مطربی آموز/تا داد خود از کهتر و مهتر­بستانی....

خبرگزاری کتاب مطلبی را به نقل از این جانب منتشر کرده است که با کمی مسامحه قابل قبول است، زیرا تلفنی و با عجله چند سؤال و جواب رد و بدل شده و سپس بعضی از موارد آن به صورت برجسته تری تنظیم گردیده است.در هر صورت وظیفه است که صمیمانه از محبت ها یشان قدردانی و سپاسگزاری نمایم و علاقه مندان را به اصل خبر ارجاع دهم.لطفاً روی آدرس زیر کلیک نمایید: 

http://www.ibna.ir/vdcaw6n6049nai1.k5k4.html

 خبرگزاری کتاب

انعکاس یک یادداشت در مطبوعات:

سدید کاشان یادداشتی را در تاریخ 17/6/92تحت عنوان « حمید سبزواری - شاعر حماسه سرای انقلاب اسلامی » تقدیم شما نمود. این یادداشت در هشتمین شماره دوماهنامه ی فرهنگی، اجتماعی،خبری دانشگاه تربیت مدرس در اردی بهشت92به قلم این جانب انتشار یافته بود. در بخش پایانی مقاله توصیه کرده بودیم که استاد را در دوران سالخوردگی دریابید تا گرد تکدّر بر خاطرش سایه نیفکند. خوشبختانه باخبر شدیم که روز نامه کیهان روز یک شنبه24مرداد92 در شماره  20591  خود در باره ی حمید سبزواری چنین نوشته است که مایه ی بسی افتخار و سپاسمندی است:

شاعر حماسه سرای انقلاب اسلامی

حسین ممتحنی متخلّص به حمید سبزواری را کمتر کسی است که نشناسد و یا سرود و سروده های او را برای یک بار هم که شده، نشنیده باشد. یکی از شیرین ترین خاطرات مردم، در دوران انقلاب، سرود «خمینی ای امام» حمید سبزواری است. همسرشان برای ما نقل می کرد، آقای جعفری رئیس انتشارات سروش صدا و سیما، مدّتی قبل به منزل ایشان آمدند و سیصد شعر حسین آقا را که به صورت سرود درآمده است و یا قابلیّت سرودشدن را دارد، جمع آوری کردند و بردند تا درقالب یک مجموعه ی به اصطلاح کاست، روانه ی بازار کنند. این خبر از آن نظر اهمیّت پیدا می کند که سبزواری، جز برای اسلام و انقلاب، شعر نگفته است.

برای گروهی از دانشجویان دانشگاه صدا و سیما، این سؤال پیش آمد که سبب چیست که نسل کنونی انقلاب که دوران اوّل این نهضت را درک نکرده اند، به خوبی همان حسّی را پیدا می کنند که پدرانشان داشته اند. پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که هنر، زمان را بر می دارد و احساس یک نسل را به نسل های آینده منتقل می سازد. سپس به عمق این عبارت مقام معظّم رهبری، پی بردند که تا اندیشه ای با هنر در نیامیزد ، در تاریخ ماندگار نمی ماند. درست کاری که حمید سبزواری انجام داده است و فرهنگِ انقلاب اسلامی را در قالب هنر و در پرنیان شعر و سرود ، عرضه کرده است. این گروه، برای تهیه ی یک گزارش مستند از سرودهای انقلابی حمید سبزواری، صبح روز جمعه بیستم بهمن ماه سال 1391، عازم منزل ایشان شدند؛ صاحب این قلم نیز به نمایندگی از هیأت تحریریه نشریه چشمه دانشگاه تربیت مدرس، به این گروه پیوست. ساعت نه صبح وارد منزل سبزواری شدیم. همسرشان که سال ها به آموزش و پرورش خدمت کرده اند و پا به پای حسین ممتحنی در عرصه ی فرهنگی، تلاش و مجاهدت کرده اند، با مهربانی از گروه استقبال کردند و ما را به اتاق پذیرایی، راهنمایی نمودند. اوّل چیزی که توجّه ما را به خود جلب کرد، قفسه های پُر از کتاب و ده ها قاب و تمثال و یادمان و تقدیر نامه از همایش ها و کنگره ها و محافل و مجامع ادبی و هنری بود. نام ایشان به عنوان چهره ماندگار شعر و ادب نیز به ثبت رسیده است. از فرصت استفاده کردم و از تک تک آن ها عکس گرفتم. هنوز کارم به پایان نرسیده بود که استاد وارد اتاق پذیرایی شدند. دانشجویان نیز در این فاصله، دوربین های فیلمبرداری و نور و صدا را آماده کرده بودند. من که مسن ترین میهمان بودم، پیشدستی کردم و جلو رفتم تا دست استاد را ببوسم که اجازه ندادند و یک دیگر را درآغوش کشیدیم و مصافحه کردیم. اعضای گروه نیز با استاد دست دادند و احوالپرسی کردند. خودم و گروه را معرّفی کردم و گزارشِ مختصری  درباره ی سبب حضورمان عرضه داشتم. گروه تنها به دنبال ضبطِ توضیحات استاد پیرامون سرودهای انقلابی ایشان بود، و من هم به عنوان دانشجوی ادبیّات تربیت مدرّس، می خواستم، شخصیّت و حوادث مهمِّ زندگی شاعر و ویژگی های شعری ایشان را به ثبت برسانم.

از ایشان درخواست کردیم تا درباره ی خانواده ی پدری و تحصیلات و حوادث زندگی، صحبت کنند؛ و این که محلِ زندگی شان کجا بوده است و از چه زمانی سرودنِ شعر را آغاز کرده اند.آن چه پس از این می آید چکیده ای از پنج ساعت گپ و گفت با ایشان و همسرشان است:

من اهل سبزوار هستم و در این شهر به دنیا آمده ام. پدربزرگم، مهندس معدن بود، و در اواخر دوره ی قاجار مأموریت پیدا کرد تا به شهرهای مختلف برود و معادن بزرگ را شناسایی کند. او ذوق شعری هم داشت، معادن شناخته شده را در قالب شعر معرّفی کرده بود.من خودم دیوان شعر او را دیده بودم و متأسّفانه غفلت کردم و چون مدّتی در سبزوار نبودم؛ آن شعرها از بین رفت. پدربزرگم در تحولاّت سیاسی که بعدها رخ داد، در آوه ی ترکمن، دستگیر شد و وقتی تشخیص دادند که برایشان خطری ندارد، او را آزاد کردند. پدرم نیز کارمند دولت بود و حقوق خوبی داشت آن موقع سی تومان دریافت می کرد که می توانست به راحتی، زندگی را اداره کند،سواد خوبی هم داشت. و من توانستم جامع المقدّمات را نزد او بخوانم و بعد نزد ادیب جوینی عربی را به کمال برسانم. پدرم بعدها تراخم پیدا کرد و پزشکان با تجویز نا به جا، سبب نابینایی او شدند و او با همان وضعیّتی که داشت، خط خوش را به من آموخت. آن قدر مسلّط بود که با چشم نابینا به من سرمشق می داد. مادرم نیز، زنی باسواد بود و قبل از آنکه به مدرسه بروم، بسیاری از درس ها را پیش او آموخته بودم. به خاطر دارم که وقتی ادیب جوینی وارد کلاس می شد، به من اشاره می کرد که از روی کتاب بخوان، و من به راحتی می خواندم. آن روزگار، دیپلم گرفتن خیلی مهم بود و سختی هایی هم داشت. وقتی این مدرک را گرفتم ، در آزمون معلّمی شرکت کردم و نفر اوّل شدم و به استخدام آموزش و پرورش درآمدم. و مدّتی بعد هم با این همسرم که قوم وخویش بودیم، ازدواج کردم. شاعری را هم قبل از 28مرداد1332ه.ش.آغاز کردم. با رفقا جلساتی داشتیم و تحلیل سیاسی می کردیم و متناسب با مسایل روز شعر می سرودیم. اشعار سیاسی را نیز مخفیانه انتشار می دادیم. همین مسأله، زمینه ای شد تا بعد از کودتای آمریکایی 1332 مرا از معلّمی عزل کردند. باز هم کوتاه نیامدم و علیه رئیس آموزش و پرورش، یک شعر طنز انتقادی سرودم و انتشار دادم. تا این که آشنایان، واسطه شدند و راهنمایی کردند تا به استخدام بانک تجارت درآمدم ؛البتّه آن موقع بانک بازرگانی نام داشت . اواخر دهه ی چهل، یعنی سال1349انتقالی گرفتم و به تهران آمدم و همین منزلی را که الآن درآن زندگی می کنیم، خریدم. سبب آمدنم به تهران دوچیزبود: یکی آنکه برادر خانمم در تهران بود و دوم آنکه به خاطر مسایل سیاسی در سبزوار اذیّت می شدم ، چند نوبت هم مرا بازداشت کردند و چون دلیلی محکم نداشتند، و از طرفی بازجو هم زمانی دانش آموز من و آشنا بود، مرا زود آزاد کردند. مدّتی را در تهران به صورت مجرّدی زندگی کردم ، چون با انتقال همسرم به تهران موافقت نمی کردند. در تهران هم مرا تحت فشار قرار دادند ، این جا هم روزگار مساعدت کرد و نتوانستند بهانه ای پیدا کنند؛ امّا اتّفاق بدی که افتاد ، این بود که خانواده ام از نگرانی که داشتند، مرا مجبور کردند که سروده ها ودست نوشته هایم را به سبزوار بفرستم. بردن آن ها هم دردسر ساز بود، اگر برادرخانمم زیرکی به خرج نداده بود، یک طایفه به دردسر می افتادند. هنگام خروج از تهران در ایست بازرسی، به مأمور گفته بود که آقا ما زن و بچّه داریم و توی این صف طولانی خسته شده اند، زود ماشینِ ما را بگرد تا به کارمان برسیم. و مأمور که خیالش راحت شده بود، بدون تفتیش به آن ها اجازه ی عبور داده بود. متأسفانه در سبزوار مأمورین به خانه ریخته بودند و این ها از ترسشان، همه ی سروده ها و نوشته ها را به داخل تنور ریخته بودند و سوزانده بودند. به هرحال بعدها خانواده هم به تهران منتقل شدند. و ما در تهران فعّالیّت ها فرهنگی خود را دنبال کردیم. تعدادی از اشعارم آن موقع در نشریه بانک بازرگانی ایران به چاپ رسیده است.( استاد نشریه شماره 99 بانک بازرگانی را در اختیار داشتند و اجازه دادند که از آن کپی بگیریم). شعر خمینی ای امام را پیش از انقلاب سرودم و آقای شاهنگیان و محمّدرضا شریفی نیا و آقای شمسایی و آقای زورق با کمک تعداد دیگری از جوانان، آن را در زیر زمین خانه ای در تجریش، کنار گوش شاه در نیاوران ، ضبط کردند و همراه با نوار کاست سخنرانی های حضرت امام راحل در سرتاسر کشور پخش کردند. و هنگام ورود امام به ایران، در بهشت زهرا، اجرا کردند. قبل از انقلاب ، شنبه شب ها در منزل یکی از آشنایان جلسه ی مخفی داشتیم و مسایل را تحلیل می کردیم و به این ترتیب معلوم می شد که چه نوع شعری برای پیشبرد انقلاب اسلامی لازم است. مثلاً شعر : برخیزید ای شهیدان راه خدا... را به مناسبت شهیدان هفدهم شهریور در سال 57 سرودم. یا بعد از انقلاب و در جریان جنگ تحمیلی ، بر اساس شعارهای مردم، اقدام به ساختن سرود می کردم مثل: این بانگ آزادی است کز خاوران خیزد / فریاد انسان هاست کز نای جان خیزد...

هنگامی که حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، رئیس جمهور بودند، به من خیلی اصرار کردند که اشعارم را جمع آوری و به چاپ برسانم. امتثال امر کردم و دو جلد کتاب «سرودِ درد» را با تقریظی که معظّم له برآن نوشتند، منتشر ساختیم. آقا در بخشی از آن می فرمایند:

"شعر انقلاب اسلامی در میان همه ی مقاطع تاریخ طولانی ایران، این ویژگی را دارد که تقریباًیکدست و کامل و در جهت آرمان ها و هدف های والا و سخنگوی احساسات و افکار و جهت گیری های ملّتی است که شاعر از متن آن برخاسته و بدان وابسته است. شعر دوران انقلاب، شعر زر و زور نیست، شعر احساسات سطحی و فردی و متوجّه به آرزوها و امیال حقیر بشری نیست، زبان یک ملّت و شرح حال یک امّت است. انعکاسی از روح بزرگ جامعه ای است که یکپارچه در جهت هدف ها و آرمان های الهی و انسانی گام برداشته و فداکاری کرده است . شعر هدفدار و سازنده ی مردمی است. شعر دربارها و میخانه ها و عشرتکده ها نیست. شعر صحنه ی عظیم جهاد و سیاست و انقلاب و جهان نگری است، شعر خدایی است" . (ص6) .

استاد سبزواری، خاطرات فراوان و متنّوعی از حوادث و جریانات انقلاب، برای ما تعریف نمودند. امید است در آینده نیز شرایطی فراهم شود تا مطالب بیش تری را از ایشان نقل کنیم. استاد به این مطلب نیز اشاره کردند که در حال جمع آوری آخرین سروده های خود هستند تا با عنوان«آخرین سرود»تقدیم انقلاب اسلامی کنند. همچنین در خصوص عظمت شعر و ادبیّات فارسی  به نکات زیر اشاره کردند:

هیچ کس به هنر دست نمی یابد تا آنکه استاد و معلّم خوبی داشته باشد یا خود اهل کتاب باشد. آثار ادبی ما حرف اوّل را می زند. زبان فارسی مثل زبان عربی نیست که حروف حلقی داشته باشد و یا الف و لام بر سر اسامی آن باشد،در نتیجه دست شعرای فارسی زبان، باز است و شعرهای آهنگین و زیبایی ساخته اند و می سازند. البتّه زبان عربی هم ارزشمند است و زبان قرآن ماست و قرآن زبانی آهنگین و دلچسب دارد و لطافتی دارد که باید از آن بهره ها برد.امّا نفس زبان فارسی روان است. روان و صمیمی حرف می زندو همه هم درک می کنند. نسل جوان باید به میدان بیایدو قلم در دست بگیرد و از معلّمان بیاموزد و بنویسد. ...

ساعت سه بعد از ظهر، توانستیم، یک جمع بندی از کارها و مصاحبه ها داشته باشیم و کسب اجازه کنیم و از محضر استاد مرخص شویم.

مرحوم سیّد حسن حسینی در مورد ویژگی شعر سبزواری به ویژه شعر همپای جلودار اومی گوید: شاعر این سروده که سرودهای مشهور انقلاب متعلّق به اوست در عین صمیمی بودن، معترض و پرخاشگر و عصبی است. این خلق و خو به نظر نگارنده ستمی است که شاعر به شعر  و شخصیّت خویش تحمیل کرده است. بیش تر شاعران و منتقدان و دست اندرکاران فرهنگی به جای اینکه سبزواری را دوست داشته باشند، از او می ترسند و ملاحظه اش را می کنند. راقم این سطور، فارغ از درستی یا نادرستی اندیشه های جنبی شاعر، نوعی احترام برای او قائل است. احترامی که در همه جای دنیا برای انسان های صاحب آرمان و عصبی قایل هستند. او باورهای خود را پنهان نمی کند و حتّی در پیاده روهای پاریس، برای دفاع از باورش، از مخالفان انقلاب، کتک می خورد. (گزیده ی شعر جنگ و دفاع مقدّس (1381)،تهران: سوره مهر،صص 158 و 159) .
گفتنی است که در دیدار پنج ساعته ی بیستم بهمن با استاد سبزواری، جمع ما به جز نرمی و ملاطفت و مهربانی و نیز تعهد فراوان نسبت به نظام و انقلاب اسلامی، و مهمان نوازی و محبّت خالصانه ی خانواده ایشان چیز دیگری ندید. و ای کاش در این ایّام سالخوردگی، دوستان و همسنگران قدیم استاد نیز، همچون گذشته جویای احوالات ایشان باشند و اجازه ندهند، گرد تکدّر بر خاطرشان سایه افکند! ان شاء الله!

آن چه می خوانید زندگی نامه ی سیّدرضامحمّدی نوش آبادی شاعر کاشانی است که از نعمت خواندن و نوشتن محروم بود ولی با نبوغ خود توانست در طول شش سال چهار جلد کتاب شعر در حدود هشتصد صفحه انتشار دهد او در انواع قالب شعری طبع آزمایی کرده است. کتاب های او مکرّر تجدید چاپ شد و در کمترین زمان ممکن به فروش رفت و امروز آثار او نایاب می باشد. وبلاگ « سیّد رضای شاعر» به آدرس اینترنتی : http://sayedrezamohammadi.blogfa.com اخیراً راه اندازی شده است تا بخشی از تراوشات ادبی و فکری او را در اختیار علاقه مندان قرار دهد. زندگی نامه ای که ملاحظه می کنید برای اولّین بار در این وبلاگ به نمایش در می آید:

زندگی نامه ی سیّد رضا محمّدی نوش آبادی

سیّد رضا محمّدی در سال 1300 شمسی در قریه ی  نوش آباد - که اکنون به شهر تبدیل شده است - به دنیا آمد. پدرش سید عبدالله مردی بزرگوار و سلیم النفس و مادرش سیّده خاتون  سکوت از زنان باسواد و مدرّس قرآن بود. پدر سیّده خاتون  نیز از مردان باسواد و فاضل و بنا به گفته ی اهالی دارای کرامات معنوی فراوانی بوده است. سیّد رضا تنها فرزند پسر سیّد عبدالله بود. در زندگی کشاورزی پسر بچه ها خیلی زود جذب کار می شوند؛ سیّد رضا هم از این سنّت پیروی کرد و نان آور خانواده شد و به همین علّت هم از تحصیل باز ماند. او در کار کشاورزی ، یار و مدد کار و مایه ی قوّت قلب پدر بود.

مدّتی نگذشته بود که خطّ آهن سراسری به نزدیکی آبادی آن ها هم رسید. او هم جزو کسانی بود که به عنوان کارگر به خدمت این طرح ملّی در آمد و در همین رفت و آمدها با مهندسان خارجی و داخلی و شیوه ی نگرش آن ها به جهان آشنایی یافت. بخشی از خاطرات او مربوط به همین دوره ی کوتاه از زندگی پر فراز و نشیب اوست که گاهی با نقل آن، خستگی را از خود و اطرافیانش می زدود.

 سیّد به مجالس وعظ ، بسیار علاقه داشت و بنا به گفته ی خودش اشعار زیادی را به ویژه غزلیات حافظ را پای همین منبرها فرا گرفته بود. وی عاشق اشعار حافظ و شیفته ی داستان های شاهنامه ی فردوسی بود.

شانزده ساله بود که به سنّت سادات ازدواج کرد ولی همسرش چند سال بعد بر اثر بیماری درگذشت. و او که هنوز جوان بود ، مجدّداً ازدواج نمود و از هردو همسر خویش صاحب  بیست و شش فرزند شد ، که یازده تن آن ها بنا به دلایل گوناگون ، فوت کردند و پانزده تن ، برای او به یادگار ماندند، چنانکه خود سیّد گوید:

خیّام اگر ، خرج مرا در بر داشت 
اولاد پسر، نُه تن و شش دختر داشت
کی از مِی و معشوقه ، سخن ها می گفت 
 یک دست زغم ، بر دل و یک ، بر سر داشت

در سنّ سی سالگی ، توفیق زیارت ثامن الحجج حضرت علی بن موسی الرضا - علیه السلام -  را پیدا کرد و با پای پیاده به مشهد الرّضا رفت و پای بوس امام رئوف شد. در این سفر تجربیّات ارزشمندی به دست آورد که  خمیر مایه ی اصلی شعر و شاعری اوگردید.

در سال 1330 دچار تراخم و درد چشم شد و پزشکان پس از مدّت مدیدی نتوانستند برای او کاری انجام دهند و به قول خودش معجزه کردند و یک چشم او را کور کردند. و باز به قول خودش از آن به بعد همه را با یک چشم دیده است و میان هیچ کس تبعیض قایل نشده است!

 در سال 1336سفر شیرین دیگری برایش پیش آمد، آن هم سفر به عتبات عالیات و به ویژه کربلای معلّی به مدّت شصت و هفت روز.اتوبوس، مرکب سفر او بود ، این مسافرت نیز پشتوانه ی فکری و معنوی او شد.

 سال 1340در حالی که تازه پا به سن چهل سالگی گذاشته بود، از روستا به شهر آمد وبرای همیشه مقیم کاشان شد. در کوچه ی موسوم به چاله انبار در محلّه ی پانخل ، سرپناهی تدارک دید و استری و گاری فراهم کرد و به شغل میرابی روی آورد و بعد هم که لوله کشی آب شهر تأمین شد به خدمات عمومی مشغول شد. و با کدّ یمین و عرق جبین روزگار گذراند.تا اینکه فرزندانش یکی پس از دیگری به سنِّ رشد رسیدند و استقلال مالی و خانوادگی پیداکردند. و شاعر ما نیز پا به دوران کهولت و پیری گذاشت و سرانجام خود را از یک عمر رنج و مشقّت مداوم، بازنشسته کرد و رسیدگی به امور دل را وجهه ی همّت خود قرار داد .

 شاعری آرزوی دیرینه ی او بود. با مدح و منقبت پیامبر و اهل بیت ، کار خود را آغاز کرد. اشعار خویش را با حمایت خیّرین به چاپخانه می برد و بعد از حروفچینی و چاپ در سطح شهر توزیع می کرد. وی را پس از واقعه ی پانزدهم خرداد 1342باید اوّلین ناشرمردمیِ اشعارمذهبی شهر کاشان بدانیم. چرا که در آن فضای خوفناک و سراسر اختناقی که رزیم شاهنشاهی بر همه جا حاکم کرده بود، به غیر از مبارزان راه آزادی که در گوشه ی زندان ها بودند و پچ پچ هایی که با ترس و لرز در گوشه و کنار ردّ و بدل می شد، این حرکت خود جوش سیّدرضا ، اهمیّت به سزایی پیدا می کند. او موّفق شد، بیش از ده قصیده ی نسبتاً طولانی خود را به صورت اعلامیه انتشار دهد.

 در سال 1354 به عضویت انجمن ادبی صبا در آمد. حافظه ی شگفت انگیزی داشت. بسیاری از اشعارش را از حفظ قرائت می کرد و گاهی نیز دست در جیب می کرد و اشعاری را که تازه سروده بود و بچّه هایش املا کرده بودند،بیرون می آورد تا به دست مرحوم مصطفی فیضی رئیس انجمن ادبی صبا بسپارد. ایشان هم به من اشاره می کرد که فلانی شما شعر سیّد را روایت کن! آن موقع شانزده ساله و کوچک ترین عضو انجمن بودم.و گاهی یک دوبیتی یا رباعی دست و پا شکسته می خواندم و بیشتر داستان می نوشتم.  این واگذاری کار و مسؤولیت در آن مرحله ، شخصیت مرا شکل می داد. این همکاری با سیّد،  به انضمام یک نسبت فامیلی سببی ، باعث شد تا یک روز از من درخواست کند تا یادداشت ها و اشعار پراکنده ی او را پاکنویس کنم.

 در سال 1355کار جمع آوری اشعار و پاکنویس آن ها را آغاز کردیم.گاهی ما به منزل ایشان می رفتیم و گاهی ایشان به منزل ما می آمدند ، تا حدود سیصد صفحه از این اشعار تا بهمن ماه 1357 مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی گردآوری شد. اختناق وحشتناک و حصر فرهنگی رژیم شاهنشاهی پایان یافت و نشر عقاید مسلمانی آزاد شد. نهادهای انقلاب هنوز سامان نیافته بودند. سیّد تصمیم گرفت اشعار جدّی و فکاهی خود را به دست چاپ بسپارد. یک روز به من گفتند که می خواهم کلاسور پاک نویس شده را به قم ببرم و انتشار دهم. تصّورم این بود که اشعار را به چاپخانه می برد و پس از حروف چینی سربی ، منتشر می کند. هفته ای نگذشته بود که با چند جلد کتاب آیین محمدی به در منزل آمد و به رسم هدیه به دستم داد. باور نمی کردم ، عین دست خط ، شکیل و زیبا به چاپ رسیده بود. گفتم حضرت آقا پس این خطوط آبی رنگ کاغذ را چه گونه از بین برده اند؟ توضیح داد که در دستگاه اُفست فقط از دست نویس شما عکسبرداری شده است و یک سری اطلاعات درباره ی این دستگاه در اختیارم گذاشت. و این گونه شد که اولین کتاب با عنوان آیین محمدّی با شمارگان شش هزار نسخه، و در سه نوبت و بدون پروانه، انتشار یافت و توسط خود شاعر به فروش رسید و درآمد حاصله ، به زخم زندگی خورد و مایه ی سربلندی و آّبرو داری سیّد شد.

 مرکز اصلی استقرار او برای فروش کتاب ، باغ تاریخی فین بود که همه ساله گردشگران فراوانی را به خود جذب می کند. برنامه ی دیدنی های سیمای جمهوری اسلامی که آقای مقامی مجری آن بود ، توانست سیّد را به عنوان یک نابغه ی ادبی به ملّت ایران معرّفی کند. و نشریات مختلف نیز با او مصاحبه های گوناگونی را انجام دادند و این شاعر درس ناخوانده ی اُمّی را به مردم معرّفی کردند. و جالب تر اینکه چون از سیمایی نورانی و شخصیّتی هنری بهره مند بود، در سال 1360 از وجود او در سکانسی از سریال سربداران ، در روستای محمود آباد کاشان،  در نقش پیرمرد، استفاده کردند.

  کار پاکنویس اشعار همچنان ادامه یافت و سّید موّفق شد ، در دهه ی شصت ، کلّیه ی اشعار خود را در قالب چهار جلد کتاب در اختیار علاقه مندان قرار دهد.یکی همان« آیین محمّدی »است که سه نوبت تجدید چاپ شد. دیگر « چهل چراغ » اثر سوم « چمنزار ساطع » و آخرین کتاب « گلریز » نام گرفت. همه این آثار به صورت دست نویس افست شد و از چاپ بیرون آمد. امّا توفیق نیافتم تا پایان راه با سیّد باشم، گرچه دست نویس های من در هر چهار جلد دیده می شود. در جریان تدارک دو کتاب اول در کاشان بودم و پس از آن برای کار معلّمی به مأموریت داوطلبانه ی سیستان و بلوچستان رفتم و سیّد را دوستان عزیزم جناب آقای عباس خوش عمل ، شاعر معروف و روزنامه نگار پرتلاش و آقای حمید اشرفی و حسن طالبی و فرزندان شاعریاری دادند. اواخر دهه ی هفتاد ، در تهران بودم که باخبر شدم سیّد رخ در نقاب تیره ی تراب کشیده است . روانش شاد باد!

"دیگر نمی خواهم شعر سیاسی بنویسم،تا برخی خبر گزاری ها و نشریات با اهداف مشخص خودشان از آن بهره برداری کنند.من اصلا" با خشونت و کشتار و بگیر و ببند،موافق نبوده و نیستم.از کلمه ی کهریزک همان قدر بدم می آید که از زندان های گوانتانامو و ابو غریب.نشسته ام که روزی عدالت مولا علی- علیه السلام- اجرا شود.اما انگار برخی نمی خواهند، عدالت و آزادی اجرا شود و یا عده ای از ما بهتران نمی گذارند. آن هایی که کاتولیک تر از پاپ شده اند و صدایشان را از صدای ولی هم بلند تر می کنند! از این سو عده ای با نام ولایت و ذوب شدن و از آن سو گروهی با نام دموکراسی و اصلاحات هرکاری که دلشان بخواهد می کنند. و خط نفاق را هم خودشان تعیین می کنند.این جوری اگر پیش برود همه ی ما منافقان بعدی خواهیم بود!"
این عبارات گوشه ای از درد دل های علی رضا قـزوه در پاسخ به نامه های اینترنتی  است."عشق علیه السلام" نام وبلاگی است که قزوه آن را مدیریت می کند. و ما را نو به نو در جریان تازه سروده ها و سفرنامه ها و سایر نوشته های خود قرار می دهد.برای آشناشدن با مشرب فکری وآبشخور سیاسی،اجتماعی او همین یادداشت ها، می تواند یکی از بهترین منابع پژوهش باشد. وی در یکی از این نوشته ها خود را چنین معرفی می کند:
"مرا بسیاری از شما می شناسید،من شاعر "مولا ویلا نداشت"،شاعر"از نخلستان تا خیابان" ، شاعر"با کاروان نیزه" وشاعر"کجایند مردان بی ادعا" امروز هم بر این ادعایم که من پیش از این شاعر مردم رنج کشیده بودم و بعد از این هم با مردم خواهم بود. معتقدم که اسلام آن قدر آزادی در دل خود دارد که نیازی به دموکراسی های غربی نیست..."
همین چند جمله نشان می دهد که به هیچ جریانی منتسب نیست ، شاعری ولایتی است وبه مردم کشورش عشق می ورزد و اهل نقادی فرهنگ منحط غربی نیز هست.از محتوای آثار یاد شده نیز با شیوه ی تفکر،جهان بینی و گستره مطالعات و اندیشه های او آشنا می شویم. او آرزو دارد، نخبگان و فرهیختگان ،به وظایف خود درست عمل نمایند و گام های خود را دقیق تر بردارند وآهنگ حرکت خود را با اشارات رهبری نظاماسلامی،
تنظیم سازند.یکی از ویژگی های کار قزوه آن است که می تواند مسایل ده سال آینده را پیش بینی کند و عملکرد سیاستمداران را به نقد و چالش کشد.وی در مصاحبه ای گفته است:"همین جریان انتقاد به وضعیت موجود که بعد ها به عنوان اصلاح طلبی رواج پیدا کرد،سال های قبل هم در شعر شاعران دیده می شود.من هشت سال قبل از آن ،همین حرف ها را گفته بودم.صفار زاده ده سال قبل از آن گفته بود.سلمان(یکی از آثار قزوه) هم ده سال قبل ازآن گفته بود.می خواهم بگویم شاعران ده سال از سیاستمدارها جلو ترند." (روزنامه قدس20/5/1383). در این قسمت از مقاله، در نظر است به بررسی دفتر شعر"ازخیابان تا نخلستان" او بپردازیم . تادو نکته ی اساسی را به مخاطب علاقه مند انتقال دهیم:اول آشنایی با "شعر اعتراض "و دیگرشناخت یکی از شاعران مکتب اعتراض که در ضمن از استعداد خوبی  هم برای پیش بینی ده سال آینده ی وضعیت سیاسی-اجتماعی کشور بر خودار است.این صرف ادعا نیست، بلکه مطلبی است که به تجربه ،حاصل شده است.دست کم نگارنده که ده سال پیش "از نخلستان تا خیابان" او را مطالعه کرده است ،امروزمحتوای آن را اثبات شده می بیند!  
 شعر اعتراض و ویژگی های آن: 
شعر اعتراض شعری است که داعیه پیکار با ظلم و بی عدالتی، زشتی و پلشتی و نامردی و نامردمی را دارد و به دنبال بسترسازی برای استقرار ارزش های الهی در سرتاسر جهان است  و اگر شاعر بتواند تعهد اعتراض آمیز خود را وجوه هنری ببخشد ، شعرش همیشه شعر خواهد بود و خواهد توانست دهان مخالفان تعهد سیاسی – اجتماعی  را در شعر ببندد. ". میزان توانمندی های شاعر و کیفیت بیان است که به شعر مانایی می دهد در غزل امروز وقتی این اعتراض از صافی تغزل هم عبور داده می شود ، مانایی و زیبایی خاصی به آن بخشیده می شود.شعارگرایی نه تنها در شعر اعتراض که در شعرهایی با موضوع های دیگر نیز می تواند ظهور داشته باشد و نبایست با این حربه به رد شعر اعتراض پرداخت و جوهر کلام آن که در شعر اعتراض تعهد نه بر شانه های شاعر و شعر بل بر دوش مخاطب سنگینی می کند و مخاطب متعهد باید باشد نه شاعر!
(  تاریخ تحلیلی شعر نو ، شمس لنگرودی ، ج 4، ص 129و ص 133با دخل و تصرف)
شعر انتظار، جلوه گاه اعتراض، انتقاد، حرکت، تکاپو و بیداری است. شاعران شیعی انتظاررانه درنشستن و ایستایی، بلکه در برخاستن و پویایی معنا می کنند. شعر انتظار، شعر مردگی و بازدارندگی نیست، شعر زندگی و زایندگی است.  قزوه شاعر انقلاب است وبه همین دلیل شعر او نیزشعر اعتراض است.
علی رضا قزوه یکی از ارکان مهم موج سوم "شعر انقلاب و دفاع مقدس" محسوب می گردد.او در جایی گفته است:"درمورد ادبیات اعتراض باید بگویم که به شخصه ادبیات اعتراض جهانی را خوب خوانده ام.و سعی کرده ام همیشه مستقل باشم.در جنگ با صدام،جنگ با آمریکا، جنگ بوسنی و هرجا مظلومیتی بوده و به خصوص فلسطین ، شعر من حضور داشته با خیلی از شاعران بزرگ جهان غرب که در شعر اعتراض نام های بزرگی هستند حشر و نشر داشته ام ,شعرهایم راشاعرانی چون سمیع القاسم،محمد الماغوط،مظفر النواب،محمد علی شمس الدین و...خوانده اند.ومن هم از نزدیک با فضای شعر این بزرگان آشنا شده ام .من علاوه بر تأثیر پذیری مثبت از این شاعران باید ممنون و متشکر شاعرانی باشم که پیش از من درشعرمقاومت واعتراض،
تجربیاتی آفریده اند. زنده یاد سلمان هراتی،دکتر طاهره صفار زاده،محمد رضا عبد الملکیان و رضا براهنی(با مجموعه ی اسماعیلش)از مشوقان من در سرودن این شعرها بودند.شعرهایی که به تیراژ میلیونی هم رسید و تیر خلاصی بود درشقیقه ی شعر بی خیالی ها"
 ( علی ترکمن،روزنامه جوان2/7/88 حمید رضاجوادی،همشهری،1/7/82).
 با مرور سومین چاپ دفتر شعر او در سال 1372با عنوان"از نخلستان تا خیابان "  با دیدگاه های او آشنا می شویم:  
  الف –ستمگران را زبان سرخ شایسته است :                
مرا نشناختند / که گفتند: / بخند / و شاد باش / شاد! /
مرا نشناختند / که گفتند: / لب فرو بند / و به سری که درد نمی کند/ دستمال مبند/
من اما سرم درد می کرد! / گفتم: / دیروز چاره ساز این سر پر درد /یک پیشانی بند سبز بود /
و امروز / جز با زبان سرخ نشاید که...
- قزوه قطعه شعر سپیدمذکور را در آذر ماه 1363سروده است و رسما" اعلان می دارد که من شاعری
از تبار" سربدارانم" و بر سر مصالح اسلام و مسلمین با کسی تعارف ندارم.
ب -شاعری که می خواهد ابوذر زمان باشد:
... شاعر وقت شناس کسی است که نان را / به نرخ روز می خورد/
در میتینگ های ادبی / از سالن هتل های مجلل سر در می آورد/
شاعر وقت شناس باید فقط زیبایی ها را ببیند./
مهم نیست اگر صندلی های چرخدار/ چرخ غرور می زنند! /
مهم نیست اگر به اسلام ، وصله ی ناجور می زنند!/
شاعر باید مگسش را بپراند/شاعر باید چشمش کور باشد/
راستی اگر راست می گویی قصیده ای بگو!/روی گل ها می نشستم/اگر حرمت گل ها را داشتند/
درلاک خود فرو می رفتم/اگر ناخن های لاک زده/ صورت انقلاب را نمی خراشیدند/
حتی شاید به پارتی می رفتم/اگر پارتی بازی نمی شد!
ای دوست!/از من جان بخواه/اما" فریاد"سهم من است/ چنان که سهم ابوذر بود.
دیشب در نهج البلاغه با کسی بودم/که مرا پا به پای خویش تا نخلستان های کوفه برد/
از نخلستان صدای گریه می آمد/دیشب به مضامین مظلوم نهج البلاغه می اندیشیدم/
که ابوذر از راه رسید/این بار، پا به پای ابوذر رفتم/ازنخلستان تا خیابان/
از چهار راه درد گذشتم/از چهار راه فقر/که اعتراض ابوذر مرا به خود آورد/
-اینان برادران علی(ع)هستند/من گذشتم و ابوذر فریاد می زد:
چرا شریح قاضی ها رسوا نمی شوند؟
من می گذشتم و ابوذر/از کنار این همه تفاوت نمی گذشت...(برگزیده از:صص107-110)
اکنون پس از گذشت بیست و دو سال، در جریان فتنه ی سبز،بسیاری از کسانی که دغدغه ی خاطر شاعر بوده اند
به ملت معرفی شده اند.
ج-افشای  چهره ی کسانی که در پشت ارزش های انقلاب ،در فکر منافع شخصی خویش اند:
کـو قلمـدان صـداقت،کو مرکـب دان درد                       حسن خود را می نمایانند این طاووس ها
چهره ی آیینه هامان سخت پنهان مانده است                پرده بردارید از خوش رقصی سالوس ها
                                                                              (برگزیده از غزل اقیانوس ها،ص44)
د-در روزگار قحطی وجدان:
...من بعضی وقت ها در خیابان/دنبال یک سر سوزن غیرت می گردم/بیا بی خیال باشیم/
در روزگار چرخش های صد و هشتاد درجه/ در روزگار جوک و غیبت/
یادش به خیر/ تلخ و شیرین / داریوش و گوگوش / نعمت نفتی /
گل گفتی /روزگار دمپایی های لا انگشتی/
آدم های لا ابالی/ مسترهای آمریکایی/
بیا به امامزاده داوود برویم / کباب بره اش معرکه است / مطمئن با ش بد نمی گذرد /
هوای آزاد کوه های دربند حرف ندارد / آرامش رؤیایی / در بعد از ظهر های کنار دریا فراموش نشدنی است/
بیا به فکر تمدن باشیم / وقتی تابوت شهیــد نمی آید/...
...خدایا ! به ما اسلام ناب آمریکایی عطا کن!/تا از هر اتهامی مبرا باشیم!
                             (برگزیده ازبند پنجم شعر در روزگار قحطی وجدان،صص،77و78و82)
ه- مولا ویلا نداشت:     
... امسال به ساعت های کاسیو اطمینان کردیم / و نماز صبحمان قضا شد /
امسال متولی های مسجد و امامزاده / با هم مسابقه گذاشتند /
و همه از رساله ی امام یک جور سؤال دادند./
...شرکت های ثبت نشده / سیاست بازان لرد مستضعف / جیب برهای با جواز / جیب برهای بی جواز /
غول های پوشیده در لباس مذهب / مقاطعه کاران خیابان زعفرانیه /شرکت صادرات زعفران /
شرکت صادرات فرش.../خجالت هم چیز نایابی است /
حتما" باید مسأله ی جنگ بماند برای بعد از جنگ /
سیاست بازان باز سر گیجه گرفته اند / باند ارتشا / باند زنا / باند مهدی هاشمی هزار پا /
اصلا" گور پدر مال دنیا / ریاضت کش به ویلایی بسازد! /
باری، ما هر چه می کشیم / از دست مرغ و بنز و ویلاست / ما هرچه می کشیم از این هاست /
اصلا" با این طرح چطورید؟ / جان دادن از ما / طرح اقتصادی از شما /
من فکر می کنم شاعری زخم زبان می خواهد / نه مبانی نه بیان می خواهد /
شاعر یعنی موی دماغ سیاست بازان / شاعری که با خیال راحت می خوابد / اصلا" شاعر نیست.
بیا به آفتابی نهج البلاغه بر گردیم / چرا نهج البلاغه را جدی نمی گیریم؟ / مولا ویلا نداشت /
معاویه کاخ سبز داشت / پیامبر به شکمش سنگ می بست / امام سیب زمینی می خورد /
البته به شما توهین نشود!/                       (برگزیده از شعر مولا ویلا نداشت،صص83و103)
و – در تکریم جانبازان:
صبح، دو مرغ رها / بی صدا / صحن دو چشمان تو را ترک کرد /
شب، دو صف از یا کریم / بال به بال نسیم / از لب دیوار دلت / پر کشید /
آفتاب،/ خار و خس مزرعه ی چشم تو / آبشار، موج فرو خفته ای از خشم تو /
می شود از باغ نگاهت هنوز / یک سبد از میوه ی خورشید / چـید!
                           (شعر باغ نگاه،برای بسیجی مجید ابو القاسمی ،صص71و72)
ز – برگزیده ی غزلیات و مفاهیم بلند انقلاب:
برای امام خمینی(ره): تنها تو بـد ندیده ای از واعظان شهر / ما نیز در شمار شهیدان تهمتیم!
                                                                                                  (ص33و34)
برای شهیدان خرمشهر:هلا! ای لاله های آشنا، بی پرده می گویم/
                                                                       شمارا درد غربت کشت و ما را داغداری ها!
                                                                                                     (ص31)
شهیدان گمنام:   دسته دسته گم شدند، سهره های بی نشان/
و برای حزب الله:                                             تشنه تشنه سوختند،نخل های روزه دار   
                                                                                                      (ص25)
برای مهدی موعود: می رسد بهار و من، بی شکوفه ام هنوز / آفتاب منفبتاب! مهربان من ببار!
                                                                                                      (ص26)
برای شهید عاصمی: باور کنید آینه ای سوخت،خاک شد / آیینه ای که جز نقش شعله ور نداشت.
                                                                                                       (ص38)
بسیجی مفقود الاثر طباطبایی: میان کوچه ی بیدارانف هنوز در گذر توفان /
                                                               به یاد چشم تو می سوزد،چراغ این شب یلدایی.
                                                                                                        (ص41)
غزل عدالت:یک سوی کاخ زرددلان سبز می شود /
                                                                  یک سوی چهره ها همه سرخ از خجالت است.
                                                                                                       (ص36)
غزل دسته گل ها: سخت گمنامید،اما ای شقایق سیرتان / کیسه می دوزند با نام شما،شیادها
                 غیر تکرار غریبی،هان!چه معنا می کنید/  غربت خورشید را در آخرین خردادها؟
               مثل دریا ناله سر کن در شب توفان و موج/  هیچ چیز از ما نمی ماندمگر فریادها!
                                                                                                    (صص39و40)
غزل آشنایی:  وقت است تا در ورطه ی درد، چون موج عاشق پا بکوبیم / 
                                در بارش یکریز شمشیر، مثل عقابی پر بگیریم
                                 ما با تو ای موج کرامت ،دریای بی پایان وصلیم / 
                                      مابا تو ای ابر شهادت، زخم نمکسود کویریم.  
                                                                                                      (صص23و24)
غزل بوی سیب: امشب از این کوی بن ب ست،با پای سر می توان رست / 
                                روشن چراغ دل و دست،با نور" امن یجیب "است
                     در مسجد سینه چندی است،تا صبحدم نوحه خوانی است/ 
                                 بر منبر گونه شب ها این گونه اشکم خطیب است
                                     از سنگ های بیابان،خاموش بودن عجب نیست/ 
                               از ما که همکیش م.جیم،این گونه ماندن عجیب است.
                                                                                                           (صص19و20)
غزل بیعت: در ازدحام دست ها به گاه تشییع / غدیر دل ،گواه بیعتی خجسته است.        
                                                                                                               (ص18)
بیعت در غزل غربت: درون سینه ی یارانت،زلال عاطفه می جوشد / 
                          و در ادامه ی یک بیعت،فتاده دست علمداران
                            به یمن نام بلند تو، در این سپیده ی نورانی / 
                  قلم به دست شقایق هاست،علم به دوش سپیداران.
                                                                                                                  (ص22)
همین مقدار از برگزیده ی اشعار علی رضا قزوه در دفتر شعر "ازنخلستان تا خیابان "کافی است تا مارا با نمونه ی شعر اعتراض
آشنا سازد.قزوه در ارتباط با فتنه ی سبز نیز مواضع شفاف و حماسی اتخاذ کرد و زیباترین شعر اعتراضی خود را علیه اوباما سرود.
علاقه مندان موارد یاد شده را در وبلاگ عشق –علیه السلام-پی گیری نمایند.چنانچه مخاطبان عزیز به این مبحث علاقه مند باشند،
شعر اعتراض را از منظر شاعری جناب قزوه ،در ابعاد دیگری پی خواهیم گرفت . والسلام.احمد فرهنگ.